بستر کشت

برای انجام اصولی پروسه کشاورزی یا پرورش گیاهان عوامل مختلفی دخیل هستند. اجرای صحیح بستر کشت یکی از عوامل موفقیت در انجام این پروسه می باشد. اما بستر کشت چیست و دارای چه روش هایی می باشد؟ در این مقاله توضیحات کاملی در ارتباط با بستر کشت خواهیم داد تا با شناخت بیشتر از آن در انجام امور کشاورزی و پرورش گل و گیاه به موفقیت رسید.

بستر کشت چیست؟

هر بذر گیاه یا نشا به منظور رشد و پرورش نیازمند یک بستر مناسب دارد تا با قرار گرفتن در آن رشد و پرورش مناسبی داشته باشد. بستر کشت دقیقا همان محیطی است که بذر نیازمند آن می باشد. بنابراین می توان گفت اولین و مهم ترین نکته برای رشد موفقیت بذر گیاهان، بستری است که در آن رشد می کند. امروزه با توجه به تنوع انواع مختلفی از محصولات کشاورزی، بستر کشت گوناگونی وجود دارد که هر یک از آن ها مناسب بذر و نشا خاص هستند. علاوه بر این روش کاشت بذر در بستر کشت نیز برای هر گیاه دارای تفاوت هایی است که در ادامه به این دو مورد خواهیم پرداخت.

وظایف بستر کشت عبارتند از:

1. انتقال مواد غذایی و آب به بذر و ریشه گیاه

2. ثبات و محکم ماندن گیاه در بستر خود

3.اکسیژن رسانی به گیاه

4.ذخیره آب و مواد غذایی جهت رساندن آن به بذر و گیاه

معرفی انواع بستر کشت بذر گیاهان

بستر کشت از نظر جنس و مواد تشکیل شده آن دارای تفاوت هایی می باشد و به گروه های مختلفی تقسیم می شوند. از مهم ترین انواع بستر کشت می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بستر کشت ارگانیک یا آلی

یکی از بهترین بستر های کشت برای انواع مختلفی از بذر ها، استفاده از بقایای گیاهان در کنار مواد آلی می باشد. این بستر دارای ویژگی های خاصی است که از همه مهم تر عدم آسیب به محیط زیست با توجه به طبیعی بودن آن است. بستر کشت ارگانیک با مواد آلی با استفاده از پوست درختان، کوکوپیت ها، سبوس برنج، تراشه چوب و یا پیت ماس و... قابل اجرا می باشد.

بستر کشت با استفاده از مواد معدنی

مواد معدنی یکی از اساسی ترین نیازهای رشد بذر گیاهان محسوب می شوند. وجود بستر کشت با چنین خصوصیاتی به کمک سایر بستر های کشت می توانید تاثیر بسزایی در رشد اصلی بذر و نشا داشته باشد. بستر کشت معدنی شامل انواع مختلفی برای انتقال بهتر آب و مواد مغذی به گیاه می باشد که از مهم ترین این نوع از بستر ها می توان به بستر کشت ماسه ای و سنگریزه، پشم سنگ، پرلیت، ورمی کولیت و... اشاره کرد.

بستر کشت با استفاده از مواد مصنوعی

این نوع بستر ها عموما از مواد شیمیایی تهیه و تولید می شوند و بر عکس بستر کشت ارگانیک تولید آن ها به صورت مصنوعی تولید می شوند. برخی از مهم ترین انواع بستر کشت مصنوعی، بستر های اسفنجی، اوره، پلی اورتان و... می باشد.

همانطور که گفته شد بستر های کشت علاوه بر مدل های مختلف به صورت روش های گوناگون قابل اجرا هستند. در ادامه در ارتباط با انواع روش های اجرا بستر کشت بذر توضیحاتی ارائه خواهیم داد:

1.بستر کشت خاکی

روش سنتی بستر کشت خاکی یکی از قدیمی ترین روش های کاشت بذر می باشد که تا به امروز این روش همچنان قابل استفاده است. اصلی ترین دلیل اینکه از قدیم تا به امروز از این روش استفاده می شود، وجود منابع زیاد از خاک در کره زمین می باشد. البته برای کاشت برخی از بذر های گیاهان که عموما نیازمند رشد در شرایط گلخانه ای را دارند، بستر کشت خاکی گزینه مناسبی نمی باشد و بایستی به دنبال روش های جایگزین آن بود. با توجه به اینکه خاک به طور طبیعی دارای میکروب و قارچ های مختلف است، ممکن است برخی از بذر های گیاهانی که به صورت گلخانه ای رشد می کنند دچار بیماری های مختلفی شوند. همچنین استفاده از این نوع بستر میزان اتلاف آب را افزایش خواهد داد.

✔ بستر کشت خاکی پرلایت: افزودن نوعی سنگ آتشفشانی به خاک با قابلیت جذب بالای آب به منظور اکسیژن رسانی بهتر به بذر و گیاه

✔ بستر کشت خاکی ورمی کمپوست: استفاده از کرم خاکی و مواد آلی در بستر کشت خاکی

✔ بستر کشت خاکی کوکوپیت: ترکیب الیاف سطح پوست نارگیل و خود پوست نارگیل به خاک که دارای ویژگی هایی نظیر تهویه اصولی خاک، ایجاد PH مناسب برای بذر گیاه، نگهداری رطوبت و آب و... می باشد.

✔ بستر کشت خاکی پیت ماس: استفاده از نوعی خزه در خاک به نام تورب جهت رشد بهتر گیاهان. این بستر یکی از بستر های مناسب برای گیاهان آپارتمانی می باشد.

✔ بستر کشت خاکی کمپوست: یکی از معروف ترین انواع بستر خاکی است که از ترکیب ضایعات مواد خوراکی خانگی تجزیه شده با خاک به وجود می آید. این بستر یکی از غنی ترین بستر های کشت بذر محسوب می شود.

✔ بستر کشت خاکی هوموس: این بستر یکی از بستر های ارگانیک است که با ترکیب خاک و فسیل گیاهان و جانوران تولید می شود. این بستر یکی از مناسب ترین بستر های خاکی برای رشد گیاهان محسوب می شود.

✔ بستر کشت خاکی ورمیکولیت: ترکیب خاک با میکا (کانی های معدنی) که دارای قابلیت جذب آب بالا هستند، بستر کشت خاکی ورمیکولیت را تشکیل می دهد. لازم به ذکر است از این روش می توان در بستر کشت بدون نیاز به خاک نیز استفاده کرد.

2.بستر کشت ایروپونیک

نام دیگر این نوع روش بستر کشت هوا کاشت می باشد که جز جدیدترین روش های رشد و پرورش بذر در دنیا محسوب می شود. روش بستر کشت ایروپونیک امروزه به عنوان یکی از ایده آل ترین روش های بستر کشت برای گلخانه ها می باشد و امروزه انجام پرورش گیاهان گلخانه ای و تولید محصولات کشاورزی با استفاده از این روش انجام می گیرد.

روش اجرای بستر کشت ایروپونیک بدین شکل است که بدنه گیاه در یک محفظه شیشه ای قرار گرفته و ریشه گیاه به طور معلق در هوا قرار دارد. مواد مورد نیاز گیاه از جمله آب و مواد معدنی به وسیله اسپری های مه پاش بر روی ریشه گیاه پاشیده می وشد و گیاه بدین وسیله تغذیه و رشد می نماید. یکی از معایب این روش هزینه بالای آن نسبت به سایر روش ها می باشد.

3. بستر کشت هیدروپونیک یا آب کاشت

بستر کشت بذر در این روش آب است. ریشه گیاه در روش آب کاشت به جای خاک در آب قرار می گیرد و یکی از ویژگی های این روش جدید افزایش کیفی محصول نهایی می باشد. البته با توجه به هزینه تامین و نگهداری ابزار آلات مورد نیاز این روش، انجام آن امروزه کمتر از سایر روش ها انجام می شود.